Friday, May 13, 2011

Каталог-2


1.    Байгалийн шинжлэх ухааны номыг ангилах арга (ДАА)
Хамгийн өргөн түвшинд ДАА нь Шинжлэх ухааныг 10 үндсэн ангид хуваагдах бөгөөд тэдгээр нь мэдлэгийн бүх спектрыг хамтдаа хамаарна. Энэ анги цаашдаа 10 бүлэгт хуваагдаж, бүлэг тус бүр 10 салбарт хуваагдах боловч бүлэг ба салбарт бүх индексийг ашиглахгүй (анги гэсэн үг нь үндсэн анги, бүлэг салбар ба шаталсан бүтцийн аливаа бусад заалтын түвшинг заахад ашиглаж болох юм).
Байгалийн шинжлэх ухааны ном зохиол нь шинжлэх ухаан, технологийн мэдээллийн зуунд улам түлхүү хөгжиж байна. Байгалийн шинжлэх ухааны ном зохиолд тэнгэрийн эрхэс буюу одон орон, байгаль дэлхий, хүн амьтны шүтэлцээ холбоо, тэдгээрийн түгээмэл хуулиуд, мөн чанарын тухай бүтээлүүд ордог. Мөн хувилахуй ухаан (хими), физик, амьтан судлал (ботаник), тоо бодлого (математик), залуурзүй, газарзүй (геологи) зэргээс гадна байгаль орчныг хамгаалах тухай сэдэв асуудлууд энэ салбарт ордог.
Энд байгалийн ба хавсарга шинжлэх ухаанаар салбар хоорондын баримтыг ангилна. Байгалийн түүхийг 508-д ангилна. Салбарын ба мэргэжлийн шинжлэх ухааны зарчмыг тухайн салбар, мэргэжлээр нь ангилна.
500-д “шинжлэх ухаан” ба байгалийн шинжлэх ухаан болон математик гэсэн үгсийн хооронд тэнцүү тэмдэг тавьсан байдаг. Энэ нь нийгмийн шинжлэх ухаан ба бусад салбар ухааны шинжилгээний үзэлд хэрэглэгддэг. Баримтыг 001-д ангилах ба хэрэв “шинжлэх ухаан” нь байгалийн шинжлэх ухаанд тодотголгүй хэрэглэгддэг бол 001.2-рт ангилна. Боловсрол сургаал гэдэг үгнүүд нь 500-аас өөр салбар ухаанд хэрэглэгдэх ба зөвхөн байгалийн шинжлэх ухаанд онцлон хэрэглэгдэхэд 500-д байна. Шинжлэх ухааны арга ба шинжлэх ухааны судалгааны баримт 507-г бодвол 001.4-д харъяалагдана. Харин шинжлэх ухааны номонд бичсэнээр “шинжлэх ухааны түүх” нь юуны түрүүнд байгалийн шинжлэх ухаан ба математикт харъяалагдах ба 509-д ашиглагдана. Эргэлзсэн үед 500-д ангилна.
500 нь дараахь дэд ангиудад хуваагдана:
510 Математик
520 Одон орон судлал
530 Физик
540 Хими ба зэрэгцээ шинжлэх ухаанууд
550 Газрын тухай шинжлэх ухаан
560 Палентолог
570 Амьдралын тухай шинжлэх ухаанууд /Биологи/
580 Ургамал
590 Амьтан
Байгалийн шинжлэх ухааны номыг ангилахад туслах таблиц 1-н -015 ашиглах нь
·         Т1-ийн -015-д Шинжлэх ухааны зарчмууд
Зүйлийн анализ ба тодорхойлоход шинжлэх ухааныг ашиглах, түүний үнэн зөвийг батлах буюу няцаах, үйлдлийн гүйцэтгэл, зүйлийн талаар шаардлагатай мэдээлэл авах
·         510-590-д 5-р дараалсан -015 үндсэн индекст нийцүүлнэ. Жишээ нь Математик аргууд -0151, Цаг уур судлал -015515 гэх мэт.
·         Шинжлэх ухааны аргыг -072-д ангилна, Статистик аргуудыг -0727-д ангилна, Байгалийн шинжлэл ба математикийн салбар хоорондын бичгүүдийг 500-д ангилна.
Байгалийн шинжлэх ухааны номыг ангилахад туслах таблиц 2-ыг ашиглах нь

·         Мөн туслах таблиц 2-н 11-19 дах 1-ээс хойших заалтыг нэгтгэнэ. Жишээ нь, Тэнгисийн байгалийн түүх 508.3162
508.3 - /Үндсэн анги-ангиллын жагсаалт/
-162 – Далай ба тэнгис /Туслах таблиц 2/
·         Үндсэн индекц 508.33-д туслах таблиц 2-н 31-39 дах 3-ээс хойшхи заалтыг нэгтгэнэ. Жишээ нь, Эртний Грекийн байгалийн түүх 508.338
508.3 - /Үндсэн анги-ангиллын жагсаалт/
- 38 – Герег /Туслах таблиц 2/
·         580.9 гэсэн үндсэн индекст  туслах таблиц 2-н 3-9 гэсэн заалтыг залгаж хэрэглэнэ. Жишээ нь, Аргентины ургамлуудыг 581.982-т оруулна.
581.9 – /Үндсэн анги-ангиллын жагсаалт/
-82 – Аргентин /Туслах таблиц 2/
·         Туслах таблиц 2-ийн 3-9-д Тусгай тив, улс орон, орон нутаг; дэлхийн гаднах сансрын ертөнц хамаарна.
Сэдвүүдийн хослол
Алгебр 512.1-т математикийн бусад хэсгүүд хослох, Арифметик 513.1-т математикийн бусад хэсгүүд хослох, математик анализ ба бодолт 515.1-д математикийн бусад хэсгүүд хослох үеийн ангилалын үеийн ангилалын үед, тэрчлэн хэргэлэх үед 512.5-д шугаман алгебрийг аналитик геометртэй хослохыг ангилна. Шугаман, олон шугаман, олон хэмжээст алгебр дараах зааврыг удирдлага болгоно.
·         Хэсгийн үзүүлэлт нь  үндсэндээ нэг мэргэжлийн баримтууд байх бөгөөд нөгөө мэргэжлийн тодорхой мэдээллүүд нь баримтын төгсгөлд нэмэгдэх юмуу эсвэл бүх текстэд тархсан байна. Жишээ нь, Алгебр ба Евклидын геометр 512.2 дах алгебрийн 10 гарчиг, евклидын геометрийн 2 гарчгаас бүтсэн сурах бичгийг ангилах
·         Баримт нь эхний нэрийн гарчгаас ихээхэн шалтгаална. Жишээ нь, 512.13 Алгебр, тригонометрийг ангилахын тулд баримт нь алгебр дээр бага зэрэг тригонометрийг нэмэхэд зориулагддаг. Хэрэв баримт нь тригонометр алгебраас бага зэрэг орж хавсарч байвал 516.21-г тригонометрт ангилна.

2.    Нийгмийн шинжлэх ухааны номыг ангилах арга (НСНЗА)
НАА-ын үндсэн зорилго нь ном хэвлэлийн агуулгыг нээж өгөх, мэдлэгийн тогтолцоог шинжлэх ухааны үндэстэй нийцүүлэн гарган өгч, үүгээрээ уншигчдад номын сангийн фондыг ашиглахад нь хялбар болгож хөнгөвчлөхөд оршино.
ННА-ыг гүн ухаан-арга зүйн үндэс нь бодит зүй тогтол, хөгжлийн зарчимд тулгуурлагдсан шинжлэх ухааны ангилал юм. Энэ нь шинжлэх ухааны тодорхой захирагдах ёсоор ангиллын төрлүүд матери, түүний үйл хөдлөлтэй зохицон, доороос дээшээ, энгийнээс хүндэд шилжин илэрхийлэгдэнэ. ННА нь завсрын ба шилжилтийн шинжлэх ухаан, бүтцийн тодорхой түвшинд судлагдах шинжлэх ухааныг хамарч, шинжлэх ухааны салбарууд ба ялгарлыг нэмэгдүүлэх бүхий л үйл ажиллагааг тодотгож өгдөг.
Нийтийн номын сангуудад зориулсан ННА-ын бүтэц нь хэд хэдэн төрлийн таблицаас бүрдэнэ. Үүнд: үндсэн, ерөнхий, нутаг дэвсгэрийн ба тусгай хуваарийн таблицууд багтана.
2 Байгалийн шинжлэх ухаан
Үндсэн хуваарилал
20 Байгалийн шинжлэх ухаан бүхэлдээ
22 Физик-математикийншинжлэх ухаан
24 Химийн шинжлэх ухаан
26 Газрын шинжлэх ухаан /геодези, геофизик, геологи, газарзүйн шинжлэх ухаан/
28 Биологийн шинжлэх ухаан
Ерөнхий үлгэрчилсэн хуваарь
Ерөнхий үлгэрчилсэн хуваарийн заалтууд нь салбарын буюу сэдвийн заалтад ямар ч тэмдэггүйгээр шууд холбогдоно. Жишээ нь, Дунд сургуулийн алгебрийн сурах бичгийг “22.141 Энгийн алгебр” ЕҮХ-ийн “я72 Дунд сургуулийн сурах бичиг” заалт холбогдож, 22.141я72 гэсэн ангийн заалт  бий болно.
Үлгэрчилсэн хуваарийн таблицаар Байгалийн шинжлэх ухааны ном ангилах нь
22.6г Одон орны түүх
г – Шинжлэх ухааны түүх
Үүний дотор:
г(3) – Гадаад орнуудын шинжлэх ухааны түүх
г (5Мон) – Монгол улсын шинжлэх ухааны түүх гэх мэт ялгаж болно.
г зүйлчилсэн хуваарийн дор ямар нэгэн тусгай шинжлэх ухааны зүтгэлтний тухай номуудыг оруулж болно. Ангийн заалтыг г хуваарьт холбох маягаар эсвэл зүтгэлтний овог нэрийг дэд ангийн ард тусгаж болно. Жишээ нь, 4г(2)Менделеев Д.И.
22.6с Одон орон судлах багаж хэрэгсэл
с – Материал техник хэрэгсэл
Үсэг дараалал-зүйлчилсэн хэлхээс ашиглах нь
Байгалийн шинжлэх ухааны ба практик үйл ажиллагааны салбарын хууль, дүрэм ба аргыг бусад шинжлэх ухаанууд ба практик үйл ажиллагааны салбарт ашиглах тухай номууд хэрэглэгдэх салбарууддаа хамрагдана.
Жишээ нь, авиазүйн номнууд ”22.3 Физик” гэсэн ангийн холбогох дэд ангид орно. Хөгжмийн авианы тухай бол хөгжимд, цахилгаан авианы тухай бол радио электроникт хамрагдана.
Шинжлэх ухааны тусгай салбар ухааныг өгүүлсэн ажлуудын нилээд нь ерөнхий салбар ухааны өгүүлэлтэй нийцэж, тусгай ба салбар ухаанд харъяалагдана. Жишээ нь “Ерөнхий биологийн үндэстэй ургамал судлал” ном нь ургамалын ангилалд тусгагдах ёстой.
Олон ботит номууд ерөнхий ангиудаараа төрөлжин, харин тодорхой нэр бүхий, нэмэлт номзүйн бичилт хийгдсэн тусгай ботиудыг тэдгээрийн агуулгатай нийцүүлж давтан тусгана.
Сэдвийг хуулбарлахдаа шаардлагатай заалтыг хоёуланг тусгаж өгнө. Жишээ нь, Байгалийн шинжлэх ухаан 20
Байгалийн шинжлэх ухааны номзүйн гарын авлага 91.9:2 ба 20
Хоёр цэг нь  үндсэн ангийн нэг томъёоллын заалтыг бусад үндсэн ангийг заалттай нийцүүлэхэд ашиглана.





No comments:

Post a Comment